Η Έκθεση Ήλιος αφορά το Ενιαίο Σύστημα Ελέγχου & Πληρωμών Συντάξεων και παρουσιάζει στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις συντάξεις, όπως το χάσμα ανάμεσα σε δημόσιους και ιδιωτικούς συνταξιούχους, τις μέσες απολαβές κ.ά. Σήμερα θα αναλύσουμε την πιο πρόσφατη που βγήκε τον Απρίλιο και έχει αρκετά ενδιαφέροντα σημεία.
Βασικά σημεία
Μπορεί κάποιος να διαπιστώσει ότι το 40% των συνταξιούχων λαμβάνουν κύρια σύνταξη άνω των 1.000 €, δείχνοντας σταδιακή αύξηση τέτοιων περιπτώσεων.
Οι νέοι συνταξιούχοι του δημόσιου τομέα λάμβαναν 1.317,43 € το μήνα κατά μέσο όρο, έναντι 774,18 € των συνταξιούχων του ιδιωτικού τομέα. Η διαφορά των 543€ υπέρ του δημοσίου είναι μεγαλύτερη από πέρσι.
Τον Απρίλιο 2025 καταβλήθηκαν 4.672.963 συντάξεις συνολικά. Από αυτές 2.861.183 ήταν κύριες, 1.375.981 επικουρικές και 435.799 μερίσματα, με συνολική μηνιαία δαπάνη 2.729.528.672,44€ μεικτά.
1. Κοινωνική και κατανομική διάσταση
Το μεγάλο χάσμα αποκαλύπτει κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, με ενδεχόμενες συνέπειες στην αντίληψη κοινωνικής δικαιοσύνης και την ψυχολογία των πολιτών.
2. Δημοσιονομικές επιπτώσεις
Η σημαντική διαφορά απολαβών προκαλεί πίεση στον προϋπολογισμό, δεδομένης της μεγάλης δαπάνης. Είναι αξιοσημείωτος ο αριθμός των συνολικών καταβαλλόμενων συντάξεων και το ύψος των κρατήσεων.
3. Τάση και εξέλιξη
Θα ήταν ενδιαφέρον να εξετάσουμε αν αυτά τα στοιχεία αποτελούν απόκλιση ή συνέχεια προηγούμενων ετών. Επίσης, η αύξηση του ποσοστού συντάξεων άνω των 1.000 € δείχνει τάση βελτίωσης ή διαφοροποίησης στην κατανομή των συνταξιούχων
4. Πολιτική αξιοποίηση
Τα δεδομένα μπορούν να γίνουν βάση για στρατηγικές αλλαγές στο ασφαλιστικό σύστημα, την ισότιμη μεταχείριση, ή την προώθηση πολιτικών που μειώνουν την ανισότητα ανάμεσα σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
Τάση στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια
- Η Ελλάδα εμφανίζει πολύ υψηλή δαπάνη για συντάξεις ως ποσοστό του ΑΕΠ σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Στην πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ για την Ελλάδα η δαπάνη είναι ιδιαίτερα υψηλή.
- Το δημογραφικό πρόβλημα επιτείνει το πρόβλημα βιωσιμότητας. Στο μέλλον οι προβλέψεις δείχνουν μεγαλύτερο αριθμός συνταξιούχων.
- Λόγω μεταρρυθμίσεων και δημοσιονομικών προσαρμογών την τελευταία δεκαετία, ο αριθμός των καταβαλλόμενων συντάξεων και το ύψος των μέσων καταβολών παρουσιάζουν διακυμάνσεις, αλλά η ανισότητα δημόσιου με ιδιωτικό τομέα που εντόπισε πρόσφατα το ΗΛΙΟΣ παραμένει εμφανής.
Σύγκριση της Ελλάδας με άλλες χώρες
- Αντικειμενικοί δείκτες: Ως ποσοστό αντικατάστασης εισοδήματος κατά τη σύνταξη, η Ελλάδα είναι από τις χώρες με υψηλό ποσοστό στην ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι σε σχέση με τα τελευταία εισοδήματα, οι συνταξιοδοτικές πληρωμές στην Ελλάδα δίνουν υψηλότερο μερίδιο.
- Δαπάνη/ΑΕΠ: Ο μέσος όρος δαπάνης για συντάξεις στην ΕΕ είναι περίπου 12% του ΑΕΠ, ενώ για την Ελλάδα οι εκτιμήσεις δείχνουν υψηλότερο ποσοστό, ένδειξη μεγαλύτερου δημοσιονομικού βάρους.
- Αποταμιευτικά/επαγγελματικά ταμεία: Σε σχέση με χώρες όπου τα επαγγελματικά και τα ατομικά συνταξιοδοτικά είναι ανεπτυγμένα (ΗΠΑ, Ην. Βασίλειο, Ολλανδία), η Ελλάδα έχει μικρότερο «βάρος» ενεργών επενδυτικών σχέσεων. Έχει σημασία για το πόσο μπορεί να στηριχθεί το μέλλον των συντάξεων από χρηματοοικονομικά αποθέματα.
Κύρια συμπεράσματα από τη σύγκριση
- Υψηλό δημοσιονομικό κόστος + γήρανση θα φέρουν πιέσεις μακροπρόθεσμα.
- Αντικειμενικά οι συντάξεις στην Ελλάδα αντικαθιστούν ένα μεγάλο ποσοστό εισοδήματος, αλλά το απόλυτο επίπεδο πολλών συντάξεων παραμένει περιορισμένο.
- Διάρθρωση χρηματοδότησης: Χώρες με αναπτυγμένους κεφαλαιοποιητικούς πυλώνες (αντί για εντελώς αναδιανεμητικά συστήματα) έχουν μεγαλύτερη ευελιξία για το μελλοντικό κόστος ενώ στην Ελλάδα οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις παραμένουν ισχυρές.
Πολιτικές επιλογές διεθνώς
- Αναλογιστική προσαρμογή ορίων ηλικίας ή συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων ώστε να συνδεθούν με το προσδόκιμο ζωής.
- Ενίσχυση τριτογενούς πυλώνα (προώθηση επαγγελματικών/ατομικών συντάξεων) για να μειωθεί το βάρος του δημόσιου προϋπολογισμού και να αυξηθούν τα ιδιωτικά αποθεματικά.
- Στόχευση κοινωνικών επιδομάτων σε χαμηλές συντάξεις αντί για οριζόντια αυξήσεις, για βελτίωση της κατανομής εισοδήματος.
- Έμφαση στην αύξηση απασχόλησης και στη μετανάστευση ως βραχυ και μεσοπρόθεσμη υποστήριξη της βάσης εισφορών.
Συμπέρασμα
Η έκθεση ΗΛΙΟΣ καταγράφει σαφείς ανισότητες στις απολαβές συνταξιούχων, ιδιαίτερα ανάμεσα στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, με ευρύ αντίκτυπο σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Ο σχολιασμός της προσφέρει ευκαιρία για περαιτέρω ανάλυση πολιτικών, δημοσιονομικών επιπτώσεων και κατευθύνσεων μεταρρύθμισης. Ο καθένας μπορεί να δει τα στοιχεία και να βγάλει τα δικά του επιπλέον συμπεράσματα.